Wyniki licznych badań potwierdziły, że mowa nie jest umiejętnością wrodzoną. Rozwój mowy uwarunkowany jest genetycznie, gdyż zależy od właściwości wrodzonych, jednakże wykształcanie się kompetencji i umysłowych sprawności realizacyjnych nie jest możliwe bez kontaktu ze środowiskiem społecznym (innymi ludźmi).
Tak więc, przebieg procesu kształtowania się mowy w równym stopniu zależy od czynników biologicznych, jak i społecznych.
W procesie przyswajania czynności mowy największe znaczenie ma słuch:
- Słuch fizjologiczny (fizyczny) - jest zdolnością odbioru, analizy i syntezy wszystkich zjawisk akustycznych. Jego zaburzenie powoduje głuchotę.
Słuch fonematyczny (mowny, fonologiczny, fonemowy) - dzięki niemu jest możliwe rozróżnianie słów, które są zbudowane z głosek danego języka. Słuch fonematyczny rozwija się najintensywniej między 1 a 2 rokiem życia, w miarę utrwalania się wzorców słuchowych nowo poznanych wyrazów. Zaburzenia słuchu fonematycznego wynikają z braku stabilności wzorców słuchowych głosek i słów, co prowadzi do trudności w rozróżnianiu słów podobnie brzmiących. Zaburzenia te utrudniają dokonywanie analizy i syntezy słuchowej, mogą opóźniać lub uniemożliwiać rozwój artykulacji, powodować zaburzenia mowy już ukształtowanej. Znaczne niedokształcenie słuchu fonematycznego utrudnia rozwój mowy dziecka. Natomiast całkowity brak jego rozwoju powoduje alalię percepcyjną, czyli brak rozwoju mowy.
Uszkodzenia neurologiczne powodują zaburzenia słuchu fonematycznego, natomiast niekorzystne warunki środowiskowe oraz obciążenia dziedziczne są powodem opóźnienia dojrzewania tej funkcji.
- Pamięć słuchowa wyrazów - jest to zdolność przechowywania w pamięci wzorców słuchowych wyrazów, czyli pamięć ich długości (liczby sylab), kolejności sylab, liczby głosek w sylabie.
- Kinestezja artykulacyjna - czucie ułożenia narządów artykulacyjnych, czyli czucie napięcia mięśniowego tych narządów, właściwego artykulacjom poszczególnych głosek. Jest to informacja z obwodu, czyli z mięśni narządów artykulacyjnych o ich aktualnej pozycji. Czucie to wykształca się później niż słuch fonematyczny, o czym świadczą trudności artykulacyjne dzieci, które mają prawidłowo wykształcony słuch fonematyczny. Dlatego zawsze najpierw bada się słuch fonematyczny, a dopiero później kinestezję mowy.