logopedia.net.pl

Opóźniony rozwój mowy

Opóźnienie rozwoju mowy (mówienia i rozumienia, bądź tylko mówienia lub rozumienia) występuje wtedy, gdy proces kształtowania i rozwoju mowy w aspektach: fonetycznym, gramatycznym, leksykalnym, ekspresyjnym (we wszystkich, bądź w niektórych) ulega opóźnieniu i przebiega niezgodnie z normą, przewidzianą dla danej grupy wiekowej. W każdej sytuacji, gdy mowa jest opóźniona w stosunku do rówieśników, stwierdza się opóźnienie jej rozwoju.

Literatura przedmiotu opisuje dwa podstawowe typy opóźnień rozwoju mowy.:

  • samoistne opóźnienie rozwoju mowy (SORM) jest następstwem zakłóceń procesu rozwojowego, którego przyczyny związane są z indywidualnym tempem i rytmem rozwoju dziecka;
  • niesamoistny opóźniony rozwój mowy (NORM), który jest następstwem zaburzeń o określonej etiologii, np. upośledzenia motoryki mowy, upośledzenia sensorycznego, zaburzenia neurologicznego, zaburzenia psychicznego, deprywacji środowiskowej.

Ustalenie przyczyn pozwala na trafne zdiagnozowanie opóźnienia i opracowanie odpowiedniego programu terapeutycznego.

OPÓŹNIENIE PROCESU KSZTAŁTOWANIA LUB/I ROZWOJU MOWY (ORM)

jest wynikiem:

zakłóceń rozwoju

(nie ma patologicznego charakteru zjawisk, mowa rozwija się na prawidłowym podłożu)

zaburzeń rozwoju

(mają patologiczny charakter - wrodzony albo nabyty, mowa rozwija się na nieprawidłowym podłożu, tzn. nie ma warunków anatomicznych czy psychoneurologicznych do jej rozwoju)

które prowadzą do:
samoistnego opóźnienia rozwoju mowy SORMniesamoistnego opóźnienia rozwoju mowy NORM
do których zalicza się:

normalne odmiany rozwoju, takie jak:

  • wycinkowe opóźnienie rozwoju mowy, wynikające z indywidualnego rytmu i tempa rozwojowego dziecka,
  • zespół opóźnienia mowy czynnej (dziecko zaczyna mówić później i dalszy rozwój jego mowy przebiega z pewnymi trudnościami),
  • opóźnienie rozwoju artykulacji (dawniej: dyslalię rozwojową),
  • rozwojowa (fizjologiczna) niepłynność mowy (dawniej: jąkanie rozwojowe)
  • NORM towarzyszące specyficznym zaburzeniom rozwojowym,
  • NORM towarzyszące parcjalnym zaburzeniom rozwojowym,
  • NORM będące następstwem rozległych zaburzeń rozwojowych.

Ustalenie stopnia opóźnienia rozwoju mowy konieczne jest dla celów diagnostycznych. Głębokość opóźnienia ustala się na podstawie badań testowych, wywiadu i obserwacji. Według wskaźników opracowanych przez H. Spionek należy przyjąć, że poważny stopień ORM jest wtedy, gdy mowa dziecka:

  • rocznego jest na poziomie dziecka półrocznego (dziecko jedynie gaworzy),
  • 2-letniego jest na poziomie mowy dziecka rocznego (wymania kilka słów),
  • 3-letniego jest na poziomie mowy dziecka 1,5 rocznego (tworzy jedynie równoważniki zdań, a słownictwo jest na poziomie dziecka 1,5 rocznego),
  • 4-letniego jest na poziomie mowy dziecka 2-letniego (formułuje zdania proste, słownictwo czynne jest na poziomie dziecka 2-letniego, tj. około 300 słów),
  • 5-letniego jest na poziomie mowy dziecka 2,5-letniego (nadal zdania proste, słownictwo na poziomie dziecka w wieku 2,5 lat),
  • 6-letniego jest na poziomie dziecka 3-letniego (pojawiają się zdania złożone, dziecko wymawia 1000-1500 słów),
  • 7-letniego jest na poziomie mowy dziecka 3,5-etniego.

Lżejszy stopień opóźnionego rozwoju mowy jest wtedy, gdy występuje mniejsze odchylenie czasowe w pojawianiu się kolejnych stadiów rozwojowych mowy. Wg H. Spionek lekki stopień opóźnienia rozwoju mowy można stwierdzić wówczas, gdy mowa dziecka 2-letniego jest na poziomie rozwoju dziecka 1,5 rocznego lub gdy u 7-8-latka rozwój mowy jest charakterystyczny jak u dzieci 5-6-letnich.