Według Z. Kułakowskiej rozwój mowy dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym zależy od poziomu umysłowego dziecka oraz postaci klinicznej mózgowego porażenia dziecięcego. Autorka posługując się badaniami Tardieu podaje, że liczbę dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym mających trudności mowy ocenia się na 50-80%. Trudności te występują u 50% dzieci z normą intelektualną i aż u 94% opóźnionych umysłowo.
Podstawowe czynniki etiologiczne wywołujące zaburzenia mowy (wg Z. Kułakowskiej):
- Opóźnienie umysłowe z okołoporodowym uszkodzeniem mózgu (75% przypadków).
- Zaburzenia słuchu (występują u 25% dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym w normie intelektualnej, wskaźnik ten wzrasta wraz ze wzrostem stopnia opóźnienia umysłowego).
Zaburzenia ruchowe zależne od lokalizacji uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego:
- lokalizacje specyficzne odpowiedzialne za mechanizmy mowy (u dzieci spastycznych zaburzenia mowy mają związek z zaburzeniami napięcia mięśniowego w zakresie jamy ustnej, języka i krtani, co prowadzi zawsze do zwolnienia wypowiadania i do dyzartrii;
- lokalizacje związane ze strukturami asocjacyjnymi
, które są odpowiedzialne za praksje i gnozje. Zaburzenie to polega na braku poczucia
schematu ciała
w obrębie twarzy i jamy ustnej, przejawia się nieadekwatnością schematów ruchów związanych z mową, powoduje trudności integracji żucia i organizacji ruchu.
Czynniki psychiczne i emocjonalne (np. brak stymulacji mowy, odrzucające zachowania rodziców, niecierpliwość, ograniczanie kontaktów werbalnych).
Mowa dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym jest monotonna, a jej tempo mniej lub bardziej zwolnione (bradylalia) - w znacznym stopniu taki stan zależny jest od sprawności ruchowej mięśni narządów mowy. U dzieci tych obserwuje się, jak podaje A. Otrębowski i B. Woźnica, agnozję akustyczną, dyslalię centralną, opóźniony rozwój mowy, jąkanie organiczne, dysgramatyzm i zaburzenia prozodii mowy (monotonia, monodynamia i bradylalia), poza tym zaburzeniom mowy towarzyszą zaburzenia połykania (dysfagia), głosu (afonia) i żucia.
Zaburzenia czynności mówienia - nadawania u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym to głównie zniekształcenia wyrazów spowodowane opuszczaniem lub dodawaniem głosek przez inne zaburzenia artykulacji oraz nieprawidłowe używanie form gramatycznych.
Zaburzeniom rozumienia mowy towarzyszy upośledzenie umysłowe.
Zaburzenia ekspresji słownej, zaburzenia rozumienia (wypowiadanie słów bez sensu), mały zasób słów przeważają u dzieci z niedowładem połowicznym lewostronnym. Z kolei u dzieci z niedowładem połowicznym prawostronnym przeważa nieprawidłowa motoryka narządów mowy, zaburzenia rozumienia sensu słów, ubogi słownik.
Niezależnie od strony porażenia mózgowego występują u dzieci zaburzenia ekspresji słownej i stosunkowa niski zasób słów, natomiast dominująca strona niedowładu determinuje rozumienie (przy lewostronnym niedowładzie rozumienie gorsze). Głębokie zaburzenia mowy a nawet jej brak występuje u dzieci z postacią niedowładu trój- i czterokończynowego.
Zaburzenia artykulacji obserwuje się najczęściej u dzieci z pozapiramidową postacią mózgowego porażenia dziecięcego, a nieco rzadziej u dzieci z niedowładem obu kończyn dolnych.
Literatura:
Kułakowska Z., Zaburzenia rozwoju mowy w mózgowym porażeniu dziecięcym, w: Mózgowe porażenie dziecięce. Problemy mowy, red H. Mierzejewska, M. Przybysz-Piwkowa, Warszawa 1997.
Otrębowski A., Woźnica B., Zaburzenia dysartryczne u dzieci z mózgowym porażeniem dzieciecym, w: Mózgowe porażenie dziecięce. Problemy mowy, red H. Mierzejewska, M. Przybysz-Piwkowa, Warszawa 1997