Terminem fazja (łac. phasia) określa się zespół czynności neurofizjologicznych, odbywających się w ośrodkowym układzie nerwowym, odpowiedzialnych za mówienie i rozumienia.

Przedrostek a- świadczy o braku w danym układzie określonej czynności, z kolei przedrostek dys- oznacza, że dana czynność została zniekształcona.

W związku z tym pojęcie afazja oznacza całkowity brak mowy (mówienia lub/i rozumienia), natomiast dysfazja oznacza częściową utratę mowy spowodowaną uszkodzeniem struktur korowych odpowiedzialnych za czynności nadawczo - odbiorcze.

Istotą afazji (dysfazji) jest dezintegracja mowy, wynikająca z zaburzeń mechanizmów programujących mowę, przy nie naruszonych mechanizmach wykonawczych, prowadząca do częściowej lub całkowitej utraty zdolności porozumiewania się jednostki, która wcześniej umiejętność tę już opanowała (Jastrzębowska 2001).

Definicje afazji

Afazja to:

• spowodowane organicznym uszkodzeniem odpowiednich struktur mózgowych częściowe lub całkowite zaburzenie mechanizmów programujących czynności mowy (nadawanie i odbiór) u człowieka, który uprzednio już opanował te czynności (Maruszewski 1970);
• częściowa lub całkowita utrata umiejętności posługiwania się językiem (systemem znaków i reguł gramatycznych), spowodowana uszkodzeniem odpowiednich struktur mózgowych (Styczek 1980);
• zaburzenie dowolnego posługiwania się strukturami językowymi (nadawanie i odbiór mowy) na skutek rozchwiania ich korowych wzorców ruchowo-brzmieniowych, czyli artykulacyjno-słuchowych (Mierzejewska 1977);
• w ujęciu lingwistycznym - częściowa lub całkowita utrata umiejętności budowania i percypowania tekstów słownych, czyli niemożność wyboru z magazynu językowego symboli (zazwyczaj leksykalnych i fonologicznych), wiązania ich w całość, użycia we właściwej kolejności, produkowania zgodnej z normą społeczną substancji (Kaczmarek 1982).

Na podstawie literatury przedmiotu afazję (dysfazję) można określić jako:

• zaburzenia zdolności używania symboli językowych,
• zaburzenia symbolicznej funkcji mowy (rozumienia i wyrażania znaczeń przy pomocy słów,
• niemożność rozumienia mowy lub wyrażania słowami myśli, mimo prawidłowego aparatu wykonawczego mowy (Jakimowicz 1987),
• zaburzenia mowy powstałe wskutek uszkodzenia ośrodków mowy w korze mózgu (Prusiński 1989);
• zaburzenia w językowym słownym porozumiewaniu się (Kaczmarek 1995 a).

Literatura:

Jakimowicz W., Neurologia kliniczna w zarysie, Warszawa 1987.

Jastrzębowska G., Kozołub A., Zburzenia sprawności komunikacji u osób dorosłych, w: Logopedia, red. T. Gałkowski, G .Jastrzębowska, Opole 2001.

Kaczmarek L., Nasze dziecko uczy się mówić, Lublin 1982.

Kaczmarek B. L. J., Mózg, język, zachowanie, Lublin1995 (a).

Maruszewski M., Mowa a mózg. Zagadnienia neuropsychologiczne, Warszawa 1977

Mierzejewska H., Afatyczna dezintegracja fonetycznej postaci wyrazów, Wrocław 1977.

Prusiński A., Podstawy neurologii klinicznej, Warszawa 1989.

Styczek I., Logopedia, Warszawa 1980.