Palatolalia (syn. dyslalia palatina, mowa podniebienna, rynolalia, rynofonia, rynizm) to sprzężone zaburzenie mowy występujące w przypadku rozszczepów:
- podniebienia (twardego lub/i miękkiego)
- wargi i wyrostka zębodołowego.
Termin palatolalia stosowany jest do określania rozwojowej wady mowy u dzieci, która wynika z wrodzonych wad anatomicznych określonych narządów wykonawczych mowy. Te z kolei prowadzą do wtórnych zaburzeń w układzie kostnym, mięśniowym, oddechowym, głosowym i słuchowym oraz do zaburzeń emocjonalnych.
Przyczyny palatolalii
Rozszczepy powstają w następstwie niezrastania się płytek podniebiennych w linii środkowej w toku życia płodowego (norma 4-12 tydzień):
- w 4-7 tygodniu tworzy się podniebienie pierwotne (warga i wyrostek zębodołowy)
- w 7-12 tygodniu tworzy się podniebienie wtórne (warga lub warga i wyrostek zębodołowy oraz podniebienie twarde lub/i miękkie.
Czas powstania rozszczepu ma wpływ na rodzaj tego defektu.
Podział rozszczepów (wg J. Bardach i W. Perczyńskiej-Partyki):
- rozszczep podniebienia pierwotnego, tj. wargi i/lub wyrostka zębodołowego;
- rozszczep podniebienia wtórnego, obejmujący podniebienie (twarde i/lub miękkie);
- rozszczep podniebienia pierwotnego i wtórnego, czyli rozszczep całkowity wargi górnej, wyrostka zębołowego i podniebienia).
Na powstanie rozszczepów mogą mieć wpływ zarówno:
- Czynniki wewnątrzpochodne:
- uwarunkowania genetyczne
- dziedziczenie predyspozycji do powstania rozszczepów
-
czynniki zewnątrzpochodne:
- choroby matki w 4-12 tygodniu ciąży (infekcje wirusowe typu grypa, różyczka)
- zatrucia pokarmowe matki
- niepełnowartościowe odżywianie matki (niedobory niektórych witamin lub nadmiar witaminy A)
- środki chemiczne, leki spożywane w czasie ciąży
- choroby matki (cukrzyca, niewydolność nerek, niewydolność krążenia, zaburzenia gruczołów wewnętrznego wydzielania)
- wiek rodziców
- urazy i stresy we wczesnym okresie ciąży
- przyjmowanie przez dłuższy czas przez przyszłą matkę pewnych leków, które mogą niekorzystnie wpłynąć na środowisko wewnątrzmaciczne i na komórkę jajową
Palatolalia jest uznawana za wadę o wieloukładowym charakterze, gdyż jej najważniejsza przyczyna - rozszczep podniebienia - upośledza ważne biologicznie funkcje prowadząc do zaburzeń: ssania, połykania, żucia, oddychania. Prowadzi tez do patologicznych zmian w układach: kostnym, mięśniowym, słuchowym. Może też w jakimś stopniu wpływać na rozwój umysłowy i prowadzi do zaburzeń emocjonalnych.
Zaburzenia mowy występujące w rozszczepach mają ścisły związek z zaburzeniem układu rezonacyjnego, którego czynność upośledzają: brak zwarcia podniebienno-gardłowego, szpara rozszczepowa, stan przerostowy błon śluzowych, zaniki mięśniowe oraz zniekształcenia szczękowo-zgryzowe.
Rozwój mowy u dzieci z rozszczepem podniebienia utrudnia brak anatomicznych warunków i początkowo obserwuje się opóźnienie tego procesu, tj. niesamoistne opóźnienie rozwoju mowy, a gdy dziecko zacznie już mówić, jego mowę charakteryzują określone, specyficzne dla rozszczepów zaburzenia:
- rynolalia otwarta (nosowa wymowa głosek),
- dyslalia złożona (nieprawidłowa realizacja kilku, kilkunastu, a nawet wszystkich głosek),
- rynofonia (nosowe zabarwienie głosu),
- palatofonia (szmer głośniowy, będący następstwem przeniesienia miejsc artykulacji ku tyłowi w kierunku gardła i krtani),
- spowolniony rozwój słownictwa w przypadkach niedosłuchu,
- zaburzenia toru oddechowego.
Bibliografia
Bardach J., Rozszczepy wargi górnej i podniebienia, Warszawa 1967
Gałkowski T., Jastrzębowska G., Logopedia. Pytania i odpowiedzi, red. Opole 2001