Analizując zagadnienie klasyfikacji upośledzenia umysłowego należy stwierdzić, że jest to problem bardzo złożony. Klasyfikacja jest istotna z punktu rozwoju badań naukowych, jak i organizacji procesu rewalidacji.
Na różnorodność klasyfikacji wpływają różne kryteria podziału (np. pedagogiczne, psychologiczne, ewolucyjne, społeczne, medyczne).
Kryterium pedagogiczne bierze pod uwagę możliwości wychowania i nauczania dzieci upośledzonych umysłowo.
Kryterium ewolucyjne polega na tym, iż badacz porównuje poziom rozwoju czynności orientacyjno-poznawczych, intelektualnych, emocjonalnych, motywacyjnych, wykonawczych, w tym poziom rozwoju mowy, rozwoju motorycznego itp. badanego dziecka z poziomem wymienionych czynności prawidłowo rozwijającego się dziecka.[1]
Kryterium psychologiczne uwzględnia całą osobowość dziecka, dokonuje się pomiaru stopnia rozwoju intelektualnego.
Kryterium społeczne opiera się na założeniu, że istotnym celem człowieka jest takie przystosowanie się do otoczenia, aby móc prowadzić niezależną egzystencję.
Kryterium lekarskie uwzględnia całokształt badań lekarskich, w tym badania ambulatoryjne. Aktualnie obowiązuje w Polsce (od 1968 roku) czterostopniowa klasyfikacja upośledzenia umysłowego oparta na ilorazie inteligencji (I.I.). Jej podstawę stanowi skala o średniej 100 i odchyleniu standardowym 16.
Osoby upośledzone umysłowo, w zależności od upośledzenia dzieli się na:
- lekko upośledzone umysłowo lub upośledzone w stopniu lekkim (I.I.=52-67)
- umiarkowanie upośledzone umysłowo lub upośledzone umysłowo w stopniu umiarkowanym (I.I.=36-51)
- znacznie upośledzone umysłowo lub upośledzone w stopniu znacznym (I.I.=20-35)
- głęboko upośledzone umysłowo lub upośledzone umysłowo w stopniu głębokim (I.I.=0-19)
Należy również wspomnieć o stosunkowo dużej grupie osób znajdujących się na pograniczu normy umysłowej i upośledzenia umysłowego (I.I.=68-83).
Prezentowane systemy klasyfikacji upośledzenia umysłowego są ciągle modyfikowane, udoskonalane i uzupełniane zgodnie z obowiązującymi kryteriami.
- J. Kostrzewski, I. Wald: Podstawowe wiadomości o upośledzeniu umysłowym. W: K. Kirejczyk (red.): Upośledzenie umysłowe- Pedagogika, PWN, Warszawa 1981, s. 71