Encefalopatią określa się jedną z form zespołu psychoorganicznego, która charakteryzuje się współistnieniem zaburzeń rozwoju psychoruchowego i zaburzeń neurologicznych.
Rozróżnia się encefalopatię statyczną (stan nie ulega pogorszeniu) i encefalopatię postępującą (objawy postępują).

Jej przyczynami mogą być:

• uszkodzenia okołoporodowe,
• choroby infekcyjne,
• stany zapalne układu nerwowego,
• udary mózgowe,
• urazy wewnątrzczaszkowe,
• choroby genetyczne, np. Down,
• mózgowe porażenie dziecięce

Do oceny encefalopatii konieczna jest:

1. znajomość prawidłowego fizjologicznego wzorca rozwoju psycho - ruchowego dziecka.
2. ocena stanu neurologicznego,
3. obserwacja dziecka (generalnie ważniejsza niż badanie),
4. wywiad (zazwyczaj rodzice plus książeczka zdrowia), który pozwala ustalić:
   • historię choroby,
   • stan ostry, czy przewlekły,
   • rozwój dziecka (kiedy osiągało kolejne etapy rozwoju),
   • stan postępujący, czy statyczny,
   • objawy ogniskowe, czy uogólnione.

Ocena rozwoju psychoruchowego obejmuje cztery sfery:

1. Lokomocję i kontrolę postawy.
2. Koordynację wzrokowo - ruchową.
3. Kontakty społeczne.
4. Mowę.

Badanie neurologiczne niemowlęcia przeprowadzamy w pozycjach:

1. W leżeniu na plecach (pozycja supinacyjna) - badanie głowy i nerwów czaszkowych, ruchy spontaniczne dziecka, ułożenie, napięcie mięśniowe, odruchy głębokie, automatyzmy ruchowe (odruch toniczny szyjny asymetryczny, odruch skrzyżowanego wyprostu, odruch Moro, odruchy chwytne).

2. W pozycji pionowej - ujmujemy niemowlę za nadgarstki i podciągamy do pozycji siedzącej, następnie chwytamy pod pachy i podnosimy do pozycji pionowej.

   Oceniamy:

   • ustawienie głowy przy pociąganiu (głowa opada 1 m. ż., w osi tułowia 4 m.ż, unosi wyżej 5 m.),
   • ustawienie tułowia i kończyn (obecność odruchu podparcia do 4 m.),
   • odruch błędnikowy prostujący głowę (linia ust równoległa do podłoża, szczyt głowy układa najwyżej).
3. W leżeniu na brzuchu (pozycja pronacyjna) - oceniamy sposób ustawienia ciała i ruchy lokomocyjne (odruch toniczny szyjny symetryczny, odruch Galanta, można sprawdzić odruchy skokowe).
4. W pozycji poziomej skierowanej twarzą do dołu - sprawdzamy, jak dziecko utrzymuje głowę, tułów i kończyny (odruch Landaua), odruch spadochronowy.

Badanie głowy ma ustalić prawidłowości wzrastania głowy. Zaburzenia mogą się przejawiać zmniejszonymi wymiarami (małogłowie), jak i zwiększonymi (wielkogłowie) - obwód głowy jest mniejszy, większy niż trzy odchylenia standardowe